Starożytna osada odkryta w gminie Osie! Czy powstanie u nas rekonstrukcja taka jak w Biskupinie?

Kompletnie zachowany układ przestrzenny starożytnej osady sprzed blisko 2 tys. lat odkryli archeolodzy we Wdeckim Parku Krajobrazowym

 – To wyjątkowe znalezisko nie tylko w archeologii polskiej, ale i europejskiej. Do tej pory nie udało się odnaleźć w tak kompletnym stanie, tak dobrze zachowanego osiedla ludzkiego z tego okresu. Zajmowało obszar około 250 arów, jednak wraz z towarzyszącym mu gospodarczym otoczeniem w postaci pól, pastwisk i dróg obejmowało około 170 ha.  Całość dawnej osady i jej gospodarczego otoczenia pokryta jest lasem i dzięki temu zachowała się do naszych czasów.

Dawne wsie czy cmentarze, po upływie setek lat, przepadły bez śladu, gdyż zostały zaorane lub zabudowane. Tu jest inaczej – wyjaśnia Mateusz Sosnowski, doktorant w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu, który wspólnie z Jerzym Czerńcem, doktorantem w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie prowadzi na terenie WPK badania.

–Wyjątkowość tego miejsca polega też na tym, że pochodzi ono wyłącznie z jednego przedziału czasowego tj. z II-IV wieku naszej ery, czyli z okresu wpływów rzymskich; nie ma w nim żadnych śladów z czasów wcześniejszych ani późniejszych. Prawdopodobnie po opuszczeniu osady przez jej mieszkańców w pierwszych wiekach naszej ery, pozostała ona nietknięta. Dlatego jej potencjał, związany z możliwością dalszych odkryć w ramach badań wykopaliskowych, można porównać do słynnej osady biskupińskiej – podkreśla archeolog. Jej wiek archeolodzy potwierdzili dzięki wykopaliskom, w czasie których natknęli się m.in. na fragmenty naczyń ceramicznych, pochodzące z pierwszych wieków naszej ery.

Pomogło skanowanie laserowe

Osadę archeologom udało się odkryć dzięki lotniczemu skanowaniu laserowemu (ALS), coraz częściej stosowanemu także przy badaniach archeologicznych (efekt skanowania widać na załączonym zdjęciu). W ramach projektu mającego na celu utworzenie m.in. systemu przeciwpowodziowego objęto nim powierzchnię całej Polski. ALS pozwala bardzo dokładnie poznać ukształtowanie terenu także wówczas, gdy porasta go gęsty las, a różnice w wysokości nie są widoczne gołym okiem. Tak właśnie jest w przypadku Borów Tucholskich.

W trakcie przeglądania laserowych skanów terenu WPK na powierzchni lasu archeolodzy dostrzegli struktury, które nie odpowiadały prowadzonej gospodarce leśnej. W trakcie terenowych badań powierzchniowych wytypowali przestrzeń dawnej osady. Ostatnim etapem weryfikacji stanowiska były niewielkie badania wykopaliskowe, które potwierdziły pierwotne przypuszczenia. Obecnie archeolodzy przygotowują się do kolejnego sezonu wykopaliskowego, by kontynuować rozpoczęte prace. Chcą w ich wyniku możliwie najszerzej zrekonstruować obraz tego osiedla. – Skupimy się na analizach środowiskowych, na rekonstrukcji środowiska osady i jej otoczenia. Prace zaczniemy prawdopodobnie od badań nieinwazyjnych, metodą elektrooporową i geomagnetyczną, aby sprawdzić, co pod ziemią się kryje. Kopiąc, w jakiejś mierze niszczymy stanowisko – wyjaśnia Mateusz Sosnowski.

Czy odtworzą osadę?

Odtworzenie osady, na wzór tej w Biskupinie, stanowiłoby nie lada atrakcję turystyczną i wpłynęło na jeszcze większe zainteresowanie Wdeckim Parkiem Krajobrazowym niż obecnie. Byłoby też doskonałą promocją nie tylko gminy Osie, ale także powiatu świeckiego.

– Istnieje możliwość rekonstrukcji i chcielibyśmy, aby powstała. Oczywiście nie dokładnie w tym miejscu. Naszym podstawowym zadaniem jest jednak przeprowadzenie badań archeologicznych i ochrona tego stanowiska. Wdecki Park Krajobrazowy jest bardzo zaangażowany w prowadzone przez nas badania i zainteresowany objęciem ochroną tego miejsca oraz jego promocją. Przy współpracy z Parkiem, samorządami, w tym wojewódzkim, powiatowym i gminnym oraz naszej pomocy rekonstrukcja byłaby w przyszłości możliwa. Duże znaczenie może mieć pomoc instytucji państwowych. Bardzo ściśle współpracujemy przy prowadzeniu badań z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, który będzie starał się teren odkrycia objąć ochroną poprzez jego wpis do rejestru zabytków – podsumowuje Mateusz Sosnowski.