Tuż za granicą gminy Pruszcz stoi zamek. Obiekt przez jakiś czas służył ewangelikom z Serocka [ZDJĘCIA]

Obecnie jest to teren gminy Koronowo w powiecie bydgoskim. Zamek w Nowym Jasińcu – bo o nim mowa – wielokrotnie zmieniał swoich właścicieli i funkcje

Aby mówić o początkach tego miejsca należy cofnąć się do XIII wieku. Wtedy też znajdował się tutaj gród graniczny o ważnym znaczeniu strategicznym, ponieważ leżał on przy drodze handlowej z Polski przez Bydgoszcz, Koronowo, Drzycim do Starogardu i Gdańska oraz przez Nowe do Pomezanii. Budowy warowni podjęli się książęta pomorscy. Gród w Nowym Jasińcu był siedzibą kasztelana serockiego, którego po raz pierwszy wymieniono w 1264 roku. Nie pada wtedy jeszcze nazwa Jasiniec, lecz „Syrock” obok Serocka leżący. Nazwa Jesnitz występuje w dokumencie przekazania komturstwa świeckiego przez Albrechta Schoff nowemu komturowi Dawidowi z Mendem w 1377 roku. Nie wiadomo jednak czy dzisiejszy Nowy Jasiniec trafił wtedy w ręce Krzyżaków. Jak twierdzi bydgoski archeolog Robert Grochowski Krzyżacy przejęli obiekt prawdopodobnie na początku XIV wieku. Mieli oni osadzić tam swojego administratora, podległemu komturowi świeckiemu.

Gruntowna przebudowa

W 1410 roku podobnie jak większość zamków krzyżackich Nowy Jasiniec przeszedł w posiadanie Polaków, natomiast po pokoju w 1411 roku znowu trafił we władanie krzyżackie. Wtedy też został gruntowanie przebudowany. Warto zaznaczyć, że w miejscu tym istniało pogranicze, dlatego też często dochodziło tu do niepokoi. W 1414 w wyniku zdrady jednego z rycerzy zakonnych zamek zdobyli Polacy i następnie go spalili. Podobna rzecz miała miejsce w 1433 roku. Krzyżacy zaczęli odbudowywać warownie w w 1449 roku.

Wojna trzynastoletnia to kolejny rozdział w historii tego miejsca. W 1454 roku zamek jasiniecki zajęli Polacy. Król Kazimierz Jagiellończyk włączył go do dóbr królewskich i administracyjnie należał do Powiatu Świecie w Prusach Królewskich. Następnie dobra te należały do rodziny Kościeleckich. Później właścicielami byli m.in. Adam Walewski, Maciej Żabiński, Samuel Żabiński, Paweł Działyński, Jadwiga Marianna z Czarnowskich, Zygmunt Raczyński, Jan Komorowski, Jan Piotr Tuchółka, Ignacy I Tuchółka.

Kościół w zamku

W 1740 roku Ignacy I Tuchółka otrzymał zezwolenie na odstąpienie starostwa jasinieckiego synowi Ignacemu II Tuchółce, który z kolei w 1757 roku uzyskał zezwolenie królewskie na scedowanie starostwa synowi Jakubowi Tuchółce i jego żonie Zofii z Trębeckich. Po rozbiorze Polski w 1722 roku Jakub Tuchółka złożył przysięgę królowi pruskiemu. Starostwo jaisnieckie zostało mu odebrane z wypłatą odszkodowania. Pozostawiono mu jednak folwark. Rząd pruski w 1773 roku wprowadził do Serocka i Nowego Jasińca niemieckich osadników z Meklemburgii. Byli to ewangelicy i dla ich potrzeb zamek w tym samym roku został zamieniony na kościół ewangelicki. Nowa funkcja wymagała przebudowy. Wyburzono wtedy większość ścian i stropów oraz powiększono okna. Wyburzona została też wówczas górna kondygnacja, a obiekt otrzymał nowy naczółkowy dach W 1846 roku ewangelicy wybudowali nowy kościół w Serocku, a zamek został opustoszały i zaczął popadać w ruinę.

Teren jest własnością prywatną

Mury zamku pozostały do dzisiaj. Aby dotrzeć do ruin należy w Nowym Jasińcu z drogi łączącej Serock z Koronowem skręcić w polną drogę. Jest tam tabliczka z napisem „do parku”. Uwaga! Teren jest własnością prywatną. Sam zamek stoi na Jeziorem Zamkowym. Wybudowany został na planie prostokąta o wymiarach 22x12 metrów. Budynek jest podpiwniczony. Ściany sięgają 8-9 metrów wysokości i częściowo wykonane są z kamienia. Brakuje dachu i górnej części ścian. Natomiast we wnętrzu brakuje stropu i ścian działowych. Do części parterowej przylega dobudówka. Zachowały się także otwory okienne. Fosa oddzielająca zamek od przedzamcza szeroka jest na około 15 metrów i w znacznym stopniu jest przysypana. Mur oporowy zachowany jest tylko w pewnym fragmencie. Po stronie zachodniej zamku znajdowało się przedzamcze.

Obecnie zamek jest własnością prywatną. Dzięki staraniom nowego właściciela pierwszy raz od połowy XIX wieku przeprowadzono prace zabezpieczające i remontowe. Docelowo miał tu znajdować obiekt hotelowo-usługowy. Na przeszkodzie stanęły jednak fundusze.

Od 2006 roku na zamku trwają również prace archeologiczne. Ich rezultatem są nowe informacje na temat tego miejsca oraz przedmioty archeologiczne takie jak np. renesansowe kafle. Niedawno przeprowadzono także remont, konserwację korony murów przedzamcza.

Materiał został sporządzony na podstawie:

- Zbigniew Nawrocki „Zamek w Nowym Jasińcu” wyd. Bydgoszcz 1967

- Robert Grochowski – Forum Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków „Bunkier”

foto. Igor Nigmański